Ons brein in acute stress
21 september 2019
Het geboorteproces als rode draad; de link met leeruitdagingen
16 november 2020Trauma- en Stressverwerking; een persoonlijk proces
“Trauma’s zijn een aanval op de menselijke integriteit”, lees ik in De Geschiedenis van het Trauma, door Petra Aarts. Een interessante uitspraak, die in mijn ogen precies aangeeft waarom mensen eenzelfde trauma, zo verschillend kunnen ervaren en verwerken.
Menselijke integriteit staat voor lichamelijke en geestelijke waardigheid, en volgens mij is er niets meer persoonlijk dan dat.
Ten tijde van trauma of stress, of de verwerking daarvan, lijkt het wel of we ieders “ware aard” te zien krijgen. En dat is ook niet zo gek, als je bedenkt dat iedereen op een ander niveau, en vanuit een andere ervaring, zich meer of minder in zijn waardigheid aan laat tasten.
Het begrip trauma heeft 2 verschillende betekenissen (bron: ensie.nl):
1) psychisch letsel als gevolg van een schokkende ervaring of een periode van zeer schokkende belevenissen; psychotrauma
2) lichamelijke verwonding als gevolg van een ongeval of geweld; kwetsuur; letsel; wond
De crises waar we nu volop in zitten, mogen we gerust zien als trauma, of op z’n minst scharen onder de noemer “blootstelling aan langdurige stress”. Voor de één voornamelijk op psychisch vlak, maar er zijn ook zeker mensen waarbij het een lichamelijk trauma achterlaat.
Menselijke integriteit staat voor lichamelijke en geestelijke waardigheid, en volgens mij is er niets meer persoonlijk dan dat.
Ten tijde van trauma of stress, of de verwerking daarvan, lijkt het wel of we ieders “ware aard” te zien krijgen. En dat is ook niet zo gek, als je bedenkt dat iedereen op een ander niveau, en vanuit een andere ervaring, zich meer of minder in zijn waardigheid aan laat tasten.
Het begrip trauma heeft 2 verschillende betekenissen (bron: ensie.nl):
1) psychisch letsel als gevolg van een schokkende ervaring of een periode van zeer schokkende belevenissen; psychotrauma
2) lichamelijke verwonding als gevolg van een ongeval of geweld; kwetsuur; letsel; wond
De crises waar we nu volop in zitten, mogen we gerust zien als trauma, of op z’n minst scharen onder de noemer “blootstelling aan langdurige stress”. Voor de één voornamelijk op psychisch vlak, maar er zijn ook zeker mensen waarbij het een lichamelijk trauma achterlaat.
Ik hoorde laatst op tv iemand een vraag beantwoorden over het “waarom er mensen zijn die adviezen, maatregelen of oplossingen met betrekking tot een crisis naast zich neer lijken te leggen of afwijzen”. Hij zei, “waarschijnlijk zitten deze mensen nog steeds in een denail”. Toen ik dat hoorde viel voor mij heel veel op z’n plek.
We kennen allemaal de beelden van mensen die hun ongenoegen, hun onmacht uiten op welke manier dan ook. Hun stem laten horen, of erger, helaas overgaan op gewelddadigheden.
Binnen de muren van trauma kan je deze reactie scharen onder de emotie “boosheid".
En dit is precies hoe het in de boekjes beschreven staat. Dat wanneer onze menselijke integriteit aangetast wordt, de één in eerste instantie reageert vanuit de "ontkenning" (vluchten) en de andere groep vanuit "shock” (bevriezen), met in een latere fase de "boosheid" (vechten). En weet je, beiden zijn oke, mits daarna maar stappen gezet worden om te gaan verwerken en er weer beter uit te komen.
Binnen de muren van trauma kan je deze reactie scharen onder de emotie “boosheid".
En dit is precies hoe het in de boekjes beschreven staat. Dat wanneer onze menselijke integriteit aangetast wordt, de één in eerste instantie reageert vanuit de "ontkenning" (vluchten) en de andere groep vanuit "shock” (bevriezen), met in een latere fase de "boosheid" (vechten). En weet je, beiden zijn oke, mits daarna maar stappen gezet worden om te gaan verwerken en er weer beter uit te komen.
Dr. S. Masgutova Ph. D. heeft samen met haar team van experts een hele mooie MNRI® module voor trauma en stressverwerking geschreven. Deze methode is naast bevindingen van bekende en minder bekende wetenschappers als Freud, Cannon, Selye, Jung, van der Kolk en vele anderen, gebaseerd op studies en ervaringen van Dr. S. Masgutova en haar team.
Zo zijn zij op basis van een langlopend onderzoek en hun enorme ervaring met Post Traumatic Stress Disorder (PTSD), tot een traumaverwerkingsmodel gekomen van 7 fasen.
Misschien herken je voor jezelf de verschillende stadia en daarbinnen jouw verwerkingsreactie, of die van je naasten. Het bijzondere is dat we onze eigen reactie niet kunnen sturen. In tijden van stress en trauma neemt ons reflexmatig handelen het in eerste instantie over van ons cognitief handelen en denken. Willen we het wel cognitief aanpakken, dan is de kans groot dat we uiteindelijk alsnog “onderuit gaan”.
Ik zal de 7 fasen met je doornemen. Ze zijn van toepassing op alle trauma- en stresservaringen, groot en klein. Binnen elke fase zijn verschillende verwerkingsreacties mogelijk. Dat maakt traumaverwerking zo'n persoonlijk, en niet met een ander te vergelijken, proces.
Zo zijn zij op basis van een langlopend onderzoek en hun enorme ervaring met Post Traumatic Stress Disorder (PTSD), tot een traumaverwerkingsmodel gekomen van 7 fasen.
Misschien herken je voor jezelf de verschillende stadia en daarbinnen jouw verwerkingsreactie, of die van je naasten. Het bijzondere is dat we onze eigen reactie niet kunnen sturen. In tijden van stress en trauma neemt ons reflexmatig handelen het in eerste instantie over van ons cognitief handelen en denken. Willen we het wel cognitief aanpakken, dan is de kans groot dat we uiteindelijk alsnog “onderuit gaan”.
Ik zal de 7 fasen met je doornemen. Ze zijn van toepassing op alle trauma- en stresservaringen, groot en klein. Binnen elke fase zijn verschillende verwerkingsreacties mogelijk. Dat maakt traumaverwerking zo'n persoonlijk, en niet met een ander te vergelijken, proces.
FASE 1
Reactie A: Shock
Bij dit patroon staat met name PANIEK bovenaan. Paniek wat verlammend werkt (bevriezen), of paniek dat voorkomt dat je logisch na kunt denken en je een gevecht blijft houden met je gedachten. Het gevoel acuut iets te moeten doen, waardoor je misschien als een kip zonder kop in de aan-stand gaat (vechten). Realiteitszin is ver te zoeken en je handelt vanuit bescherming.
Bij dit patroon staat met name PANIEK bovenaan. Paniek wat verlammend werkt (bevriezen), of paniek dat voorkomt dat je logisch na kunt denken en je een gevecht blijft houden met je gedachten. Het gevoel acuut iets te moeten doen, waardoor je misschien als een kip zonder kop in de aan-stand gaat (vechten). Realiteitszin is ver te zoeken en je handelt vanuit bescherming.
Reactie B: Ontkenning
Hierbij kan er bewust en onbewust besloten worden de realiteit niet, of aangepast, onder ogen te komen. “Dit gebeurt niet echt” of “Dit overkomt mij niet”, past binnen deze reactie van “vluchten”. Ook hier is de realiteitszin, als gevolg van zelfbescherming, ver te zoeken. Deze fase kan soms weken duren.
Hierbij kan er bewust en onbewust besloten worden de realiteit niet, of aangepast, onder ogen te komen. “Dit gebeurt niet echt” of “Dit overkomt mij niet”, past binnen deze reactie van “vluchten”. Ook hier is de realiteitszin, als gevolg van zelfbescherming, ver te zoeken. Deze fase kan soms weken duren.
FASE 2
Reactie A: Pijn
Na de eerste shock daalt het trauma in het lijf. Er kan spanning optreden waardoor hoofdpijn, buikpijn of andere fysieke klachten kunnen ontstaan. We hebben wat dat betreft allemaal onze zwakke plek en kunnen ons letterlijk ziek voelen.
Na de eerste shock daalt het trauma in het lijf. Er kan spanning optreden waardoor hoofdpijn, buikpijn of andere fysieke klachten kunnen ontstaan. We hebben wat dat betreft allemaal onze zwakke plek en kunnen ons letterlijk ziek voelen.
Reactie B: Schuldgevoel
Tijdens deze reactie daalt het besef van de situatie in en groeit het gevoel van “Had ik maar…” of “Wat als….”, “Misschien had ik….”enz. Tijdens deze fase kan het leven als hard, chaotisch en angstig ervaren worden en heeft emotie de overhand.
Tijdens deze reactie daalt het besef van de situatie in en groeit het gevoel van “Had ik maar…” of “Wat als….”, “Misschien had ik….”enz. Tijdens deze fase kan het leven als hard, chaotisch en angstig ervaren worden en heeft emotie de overhand.
FASE 3
Reactie A: Boosheid
Frustratie voert de boventoon. Dit kan gericht zijn op een ander, maar het kan ook op zichzelf gericht zijn. Meestal hebben de naasten het meest te verduren. “Waarom…!!!!”, wordt veel in de verwijtende zin gebruikt. Dit kunnen ze uiten door te schoppen, slaan, schreeuwen, zichzelf pijn doen, etc.
Frustratie voert de boventoon. Dit kan gericht zijn op een ander, maar het kan ook op zichzelf gericht zijn. Meestal hebben de naasten het meest te verduren. “Waarom…!!!!”, wordt veel in de verwijtende zin gebruikt. Dit kunnen ze uiten door te schoppen, slaan, schreeuwen, zichzelf pijn doen, etc.
Reactie B: Onderhandelen
Vanuit een schuldgevoel ontstaat in deze fase de onderhandeling. Zich eruit proberen te praten, er onderuit proberen te komen, het recht praten, of er iets tegenover zetten in de hoop dat het zich daardoor beter voelt.
Vanuit een schuldgevoel ontstaat in deze fase de onderhandeling. Zich eruit proberen te praten, er onderuit proberen te komen, het recht praten, of er iets tegenover zetten in de hoop dat het zich daardoor beter voelt.
FASE 4
Reactie A: Depressie
In deze fase realiseert de persoon zich dat het trauma heeft plaatsgevonden en er een beroep gedaan wordt op de herinneringen. Het grote verlies, of de impact van het trauma kan ervoor zorgen dat je depressief wordt. Een reactie die kan helpen om terug te gaan naar z’n diepste “ik”, om vervolgens zichzelf of de ander te vergeven en verder te gaan. Over het algemeen een hele pittige en langdurige fase.
In deze fase realiseert de persoon zich dat het trauma heeft plaatsgevonden en er een beroep gedaan wordt op de herinneringen. Het grote verlies, of de impact van het trauma kan ervoor zorgen dat je depressief wordt. Een reactie die kan helpen om terug te gaan naar z’n diepste “ik”, om vervolgens zichzelf of de ander te vergeven en verder te gaan. Over het algemeen een hele pittige en langdurige fase.
Reactie B: Reflectie/nadenken
Aangezien in deze fase de harde klap aan lijkt te komen, de realiteit, kan er ook reflectie plaatsvinden. Het nadenken over het hoe en waarom. De eigen rol in het verhaal. Het wordt tijd om zaken een plekje te gaan geven, om te gaan vergeven en uiteindelijk verder te kunnen.
Aangezien in deze fase de harde klap aan lijkt te komen, de realiteit, kan er ook reflectie plaatsvinden. Het nadenken over het hoe en waarom. De eigen rol in het verhaal. Het wordt tijd om zaken een plekje te gaan geven, om te gaan vergeven en uiteindelijk verder te kunnen.
Reactie C: Eenzaamheid/isolatie
Het besef van de realiteit kan ook juist zorgen voor een besef van leegheid, zinloosheid, hulpeloosheid, wanhoop, angst etc., door wat er gebeurd is.
Het gevoel er alleen voor te staan, zich terug te willen trekken en met rust gelaten willen worden, passen hierbij. In deze fase blijven mensen vaak in een slachtofferrol hangen. Soms voelt dit juist veilig of geeft het gek genoeg een voldaan gevoel. Zolang je de pijn en ellende nog voelt, het kan herbeleven, hoef je geen afscheid te nemen van dat wat het trauma veroorzaakt heeft, of als gevolg had, zoals aandacht en nabijheid. Dit is één van de lastigste verwerkingsreacties om te doorbreken.
Het besef van de realiteit kan ook juist zorgen voor een besef van leegheid, zinloosheid, hulpeloosheid, wanhoop, angst etc., door wat er gebeurd is.
Het gevoel er alleen voor te staan, zich terug te willen trekken en met rust gelaten willen worden, passen hierbij. In deze fase blijven mensen vaak in een slachtofferrol hangen. Soms voelt dit juist veilig of geeft het gek genoeg een voldaan gevoel. Zolang je de pijn en ellende nog voelt, het kan herbeleven, hoef je geen afscheid te nemen van dat wat het trauma veroorzaakt heeft, of als gevolg had, zoals aandacht en nabijheid. Dit is één van de lastigste verwerkingsreacties om te doorbreken.
FASE 5
Reactie: Het Opwaartse
Vanaf nu gaat het weer bergopwaarts, de goede kant op. Er is een groot stuk verwerkt en het is nu zaak om langzamerhand weer terug in het zadel te komen. Er zullen momenten van terugval zijn, even heftig als in fase 1 misschien, maar van kortere duur. Het heeft als doel om te mogen beleven en het óke te vinden. In deze fase zal de persoon zichzelf meerdere keren tegenkomen, om er vervolgens mee te leren dealen. Men zal in deze periode moeten leren omgaan met de materiele en sociale veranderingen die deze situatie met zich mee hebben gebracht. Het is tijd voor reorganisatie. Deze fase kan zomaar minimaal een jaar duren.
Vanaf nu gaat het weer bergopwaarts, de goede kant op. Er is een groot stuk verwerkt en het is nu zaak om langzamerhand weer terug in het zadel te komen. Er zullen momenten van terugval zijn, even heftig als in fase 1 misschien, maar van kortere duur. Het heeft als doel om te mogen beleven en het óke te vinden. In deze fase zal de persoon zichzelf meerdere keren tegenkomen, om er vervolgens mee te leren dealen. Men zal in deze periode moeten leren omgaan met de materiele en sociale veranderingen die deze situatie met zich mee hebben gebracht. Het is tijd voor reorganisatie. Deze fase kan zomaar minimaal een jaar duren.
FASE 6
Reactie A: Reconstructie
De hersenen gaan weer meedoen. De persoon voelt zich over het algemeen weer fitter en wil aan de slag om uit het trauma te komen. Het zet weer duidelijke stappen richting de toekomst. Men gaat aan de slag met praktische zaken.
De herinnering aan het trauma gaat mee, maar weerhoudt de persoon er niet van om aan zichzelf en z’n omgeving te werken.
De hersenen gaan weer meedoen. De persoon voelt zich over het algemeen weer fitter en wil aan de slag om uit het trauma te komen. Het zet weer duidelijke stappen richting de toekomst. Men gaat aan de slag met praktische zaken.
De herinnering aan het trauma gaat mee, maar weerhoudt de persoon er niet van om aan zichzelf en z’n omgeving te werken.
Reactie B: Er doorheen werken
Hoewel de pijn en emoties er elke dag zijn, lukt het om de dag door te komen. Wordt het op de schouders meegenomen en maakt het onderdeel uit van de dagelijkse bezigheden. Een pittige, maar stoere worsteling af en toe. Waarbij er dagen zijn waarop het makkelijker gaat en dagen dat het nog echt wel zwaar kan zijn. De draad wordt weer opgepakt.
Hoewel de pijn en emoties er elke dag zijn, lukt het om de dag door te komen. Wordt het op de schouders meegenomen en maakt het onderdeel uit van de dagelijkse bezigheden. Een pittige, maar stoere worsteling af en toe. Waarbij er dagen zijn waarop het makkelijker gaat en dagen dat het nog echt wel zwaar kan zijn. De draad wordt weer opgepakt.
FASE 7
Reactie A: Acceptatie
Door acceptatie van de situatie ontstaat innerlijk rust en balans. Er is sprake van berusting. Er kan weer op een efficiënt niveau gefunctioneerd worden.
De ervaringen zijn als een blauwdruk opgeslagen en onderdeel geworden van het “nieuwe zijn”. Een gemis of verdriet blijft, maar is draaglijk. Het gevoel van gelukkig zijn keert terug, zonder zich daar schuldig over te voelen.
Door acceptatie van de situatie ontstaat innerlijk rust en balans. Er is sprake van berusting. Er kan weer op een efficiënt niveau gefunctioneerd worden.
De ervaringen zijn als een blauwdruk opgeslagen en onderdeel geworden van het “nieuwe zijn”. Een gemis of verdriet blijft, maar is draaglijk. Het gevoel van gelukkig zijn keert terug, zonder zich daar schuldig over te voelen.
Reactie B: Hope
Men krijgt weer vertrouwen in de toekomst. Er ontstaan toekomstplannen en doelen worden gesteld. Tijd om verder te gaan en los te laten, zonder te vergeten. Op weg naar geluk, zonder schuldgevoel.
Men krijgt weer vertrouwen in de toekomst. Er ontstaan toekomstplannen en doelen worden gesteld. Tijd om verder te gaan en los te laten, zonder te vergeten. Op weg naar geluk, zonder schuldgevoel.
Het is een prachtig proces, als eenmaal het verwerken mag beginnen. Het is sterk persoonsafhankelijk hoe de fasen doorlopen worden en welke reacties het oproept. Ook is de tijd dat iemand in een fase zit lang niet voor iedereen gelijk, en is het ook niet zo dat elke fase even lang duurt. Binnen 1 dag kunnen al meerdere fasen de revue passeren, terwijl daarna een fase weken kan duren. Niets staat vast. Niets is goed of fout.
Door op deze manier naar de ander te kijken binnen eenzelfde situatie, kan er denk ik veel meer begrip naar elkaar ontstaan. Iedereen zal zijn of haar tijd moeten nemen om te verwerken, dat valt niet af te dwingen. Ook kunnen we dus niet voor de ander bepalen hoe het zich moet voelen, of hoe het móet reageren, omdat dat de beste of “normaalste” manier zou zijn……
Er kan tijdens een proces van trauma- en stressverwerking stagnatie of een blokkade ontstaan.
Hierdoor kan in meer en mindere mate chronische stress ontstaan die het dagelijks functioneren behoorlijk in de weg kan gaan zitten. Veel voorkomende klachten zijn:
- slapeloosheid
- rug-, buik- en/of nekpijn
- migraine
- intense gemoedsschommelingen
- agressie
- hoge bloeddruk/hartkloppingen
- paniekaanvallen
- suïcidale gedachten
- concentratieproblemen
- vermijden van sociale contacten
- burnout/depressie
- etc.
Door op deze manier naar de ander te kijken binnen eenzelfde situatie, kan er denk ik veel meer begrip naar elkaar ontstaan. Iedereen zal zijn of haar tijd moeten nemen om te verwerken, dat valt niet af te dwingen. Ook kunnen we dus niet voor de ander bepalen hoe het zich moet voelen, of hoe het móet reageren, omdat dat de beste of “normaalste” manier zou zijn……
Er kan tijdens een proces van trauma- en stressverwerking stagnatie of een blokkade ontstaan.
Hierdoor kan in meer en mindere mate chronische stress ontstaan die het dagelijks functioneren behoorlijk in de weg kan gaan zitten. Veel voorkomende klachten zijn:
- slapeloosheid
- rug-, buik- en/of nekpijn
- migraine
- intense gemoedsschommelingen
- agressie
- hoge bloeddruk/hartkloppingen
- paniekaanvallen
- suïcidale gedachten
- concentratieproblemen
- vermijden van sociale contacten
- burnout/depressie
- etc.
In het boek Post Trauma Recovery van Dr. S. Masgutova Ph. D. en D. Masgutov MA, wordt het proces van traumaverwerking nog eens duidelijk en uitgebreid beschreven. Het is naast een theoretisch boek ook een praktisch boek met oefeningen die je thuis kunt doen.
Wanneer er meer nodig is, kan het MNRI® Protocol voor Reflex Integration and PTSD Recovery van grote betekenis zijn. Het is een lichaamsgerichte behandelmethode gebaseerd op reflexintegratie, die op hersenstamniveau (reptielenbrein) werkt. Tijdens trauma en stressbeleving regelt de hersenstam naast de vitale functies, ook op een reflexmatige manier voor bescherming.
In een normale situatie zal die bescherming na enige tijd weer af moeten nemen.
Wanneer er meer nodig is, kan het MNRI® Protocol voor Reflex Integration and PTSD Recovery van grote betekenis zijn. Het is een lichaamsgerichte behandelmethode gebaseerd op reflexintegratie, die op hersenstamniveau (reptielenbrein) werkt. Tijdens trauma en stressbeleving regelt de hersenstam naast de vitale functies, ook op een reflexmatige manier voor bescherming.
In een normale situatie zal die bescherming na enige tijd weer af moeten nemen.
Wanneer die bescherming te lang blijft, blijft het lichaam te heftig reageren op prikkels van buiten af.
Dit levert een constante mate van stress voor ons lijf op en is, zoals hier boven al te te lezen was, zeer ongezond. Het MNRI® protocol zorgt o.a. voor stress-release en verwerking op een lichaamsgerichte manier. Hierdoor kom je uit het over-beschermende reptielenbrein en lukt het beter om de hoger gelegen hersendelen weer te laten functioneren. Zonder persé te moeten praten, kom je weer in beweging.....
De traumatische situatie wordt niet uit het geheugen gewist, maar krijgt een plekje, zonder de constante zware emotionele lading. Het helpt om verder te gaan en los te kunnen laten, zonder te hoeven vergeten…..
Margreet Leeflang-Wobbes
Dit levert een constante mate van stress voor ons lijf op en is, zoals hier boven al te te lezen was, zeer ongezond. Het MNRI® protocol zorgt o.a. voor stress-release en verwerking op een lichaamsgerichte manier. Hierdoor kom je uit het over-beschermende reptielenbrein en lukt het beter om de hoger gelegen hersendelen weer te laten functioneren. Zonder persé te moeten praten, kom je weer in beweging.....
De traumatische situatie wordt niet uit het geheugen gewist, maar krijgt een plekje, zonder de constante zware emotionele lading. Het helpt om verder te gaan en los te kunnen laten, zonder te hoeven vergeten…..
Margreet Leeflang-Wobbes
Trauma- en Stressverwerking; een persoonlijk proces
